Αν και όλοι θέλουμε να ζήσουμε πολύ, η μακροβιότητα θέτει σοβαρές προκλήσεις, ιδιαίτερα για τις οικογένειες. Οι δικοί μας άνθρωποι στην τρίτη ηλικία είναι εξαιρετικά πολύτιμοι, και με τον σωστό προγραμματισμό η μακροβιότητά τους μπορεί και οφείλει να αποτελεί πηγή ενίσχυσης και ισορροπίας, αντί ανησυχίας, για όλη την οικογένεια. Σε αυτό το άρθρο ανακαλύπτουμε πώς να ζήσουμε την καλύτερη περίοδο της ζωής μας χωρίς έγνοιες.
Υπάρχει μια στιγμή στη ζωή που ο χρόνος μοιάζει να επιταχύνεται και, παραδόξως, να επιβραδύνεται παράλληλα. Τα παιδιά μεγαλώνουν, εσείς συνταξιοδοτείστε, και ξαφνικά η κάποτε πολυάσχολη καθημερινότητά σας πρέπει να γεμίσει με μικρές ασχολίες που να σας κρατούν ενεργούς. Στις μέρες μας, χάρη και στις εξελίξεις στην ιατρική και την τεχνολογία, μπορεί να βρεθείτε με πολλά ακόμη χρόνια μπροστά σας για να γεμίσετε με χόμπι και δραστηριότητες που να σας κρατούν απασχολημένους και σε εγρήγορση. Η αλήθεια είναι ότι όλο και μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων ζει περισσότερο -πολύ παραπάνω από τα 80 έτη- χωρίς πάντα να έχει προγραμματίσει τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες μιας μακρόχρονης ζωής.
Σύμφωνα με τη Eurostat (2023), έως το 2050 ο πληθυσμός άνω των 80 ετών στην Ευρώπη θα διπλασιαστεί από 6% σε 12%. Αυτό δεν είναι μόνο ένα δημογραφικό στατιστικό στοιχείο, αλλά ένας κοινωνικός μετασχηματισμός που επηρεάζει τις οικογένειες, τα συστήματα υγείας και τα μοντέλα πρόνοιας. Με άλλα λόγια, η μακροβιότητα φέρνει μαζί της μια νέα πρόκληση: Όχι μόνο να ζεις περισσότερο, αλλά και να ζεις καλά. Και πάνω απ’ όλα, να το κάνεις με τρόπο που να υποστηρίζει την ανεξαρτησία, τη χαρά και την ελευθερία να συνεχίζεις να κάνεις όσα αγαπάς, ενώ παράλληλα να διευκολύνει τη ζωή των υπολοίπων μελών της οικογένειας.
Η Ελλάδα είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα των προκλήσεων της γήρανσης, σε ένα περιβάλλον όπου συγκλίνουν σημαντικές δημογραφικές αλλαγές και οι πιέσεις στο σύστημα υγείας. Το 2023, τα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω αντιπροσώπευαν το 23,1% του πληθυσμού, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην ΕΕ, και οι προβλέψεις δείχνουν ότι αυτό το ποσοστό θα ξεπεράσει το 30% έως το 2050 (Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2023, Eurostat, 2023). Παράλληλα, η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες με τις μεγαλύτερες ελλείψεις στην κάλυψη υγειονομικών αναγκών στην ΕΕ, με περισσότερο από το 8% των ενηλίκων να δηλώνουν ότι το κόστος, η απόσταση ή οι χρόνοι αναμονής τούς αποτρέπουν από την πρόσβαση σε υπηρεσίες περίθαλψης, πολύ πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ (Eurostat, 2022).
Αυτά τα κενά, σε συνδυασμό με τα αυξανόμενα ιατρικά έξοδα, έχουν συμβάλει στη σταδιακή αύξηση της ζήτησης για ιδιωτική ασφάλιση υγείας, ιδίως μεταξύ των ατόμων ηλικίας 55-70 ετών που αρχίζουν να προγραμματίζουν για τα μετέπειτα χρόνια. Τα ασφάλιστρα έχουν, επίσης, ανοδική τάση τα τελευταία χρόνια, αντανακλώντας το υψηλότερο κόστος των ιατρικών υπηρεσιών και φαρμάκων (ΟΟΣΑ Health at a Glance: Europe 2022). Οι ανισότητες ανά περιφέρεια παραμένουν σημαντικές. Οι κάτοικοι μεγάλων αστικών κέντρων, όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, αναφέρουν γενικά καλύτερη πρόσβαση στην περίθαλψη υγείας σε σχέση με τους κατοίκους αγροτικών ή νησιωτικών περιοχών (Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τις Πολιτικές και τα Συστήματα Υγείας – προφίλ Ελλάδας). Αυτές οι δυναμικές τονίζουν πώς στην Ελλάδα ο προγραμματισμός για μια μακρόχρονη ζωή απαιτεί όχι μόνο οικογενειακή και οικονομική πρόβλεψη, αλλά και προσεκτική αναζήτηση μεταξύ διαφόρων εναλλακτικών υγειονομικής περίθαλψης για την εξασφάλιση της ανεξαρτησίας και της αξιοπρέπειας στην τρίτη ηλικία.
Από το «κάνω διαθήκη» στο «κάνω σχέδια»
Όταν τα αγαπημένα μας πρόσωπα μεγαλύτερης ηλικίας φεύγουν, συχνά αφήνουν πίσω μια κληρονομιά. Κατά παράδοση, όταν μιλάμε για κληρονομιά, σκεφτόμαστε υλικά αγαθά, όπως ένα σπίτι, αποταμιεύσεις ή επενδύσεις που έχουν συσσωρευτεί κατά τη διάρκεια μιας ζωής. Σήμερα, όμως, η κληρονομιά σημαίνει κάτι περισσότερο: όχι μόνο τι μένει μετά, αλλά και τι συμβαίνει τώρα. Με άλλα λόγια, πρόκειται για τον προγραμματισμό για τα επόμενα χρόνια, μια περίοδο που μπορεί να εξακολουθήσει να είναι γεμάτη επιλογές, ασχολίες και δραστηριότητες. Ο σχεδιασμός αυτός περιλαμβάνει την επιλογή τρόπων μακροχρόνιας φροντίδας, εργαλείων προστασίας εισοδήματος και εκ των προτέρων αποφάσεων για θεραπεία και φροντίδα. Στην Ευρώπη, περισσότερο από το 40% των οικογενειών δηλώνουν ήδη ότι αισθάνονται απροετοίμαστες να επωμιστούν τα έξοδα μακροχρόνιας φροντίδας. Ο σωστός σχεδιασμός είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης αυτών των ανησυχιών.
Ο προγραμματισμός, ωστόσο, δεν αφορά μόνο την οικονομική ασφάλεια. Αφορά και την ποιότητα ζωής. Μελέτες τονίζουν ότι η πραγματική πρόκληση και ο επόμενος στόχος είναι να κάνουμε τα χρόνια μας υγιή, όχι απλώς περισσότερα Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ, Παγκόσμια Έκθεση για τη Γήρανση και την Υγεία, 2015), στην Ευρώπη ένα άτομο που φτάνει τα 80 έτη, αναμένεται να ζήσει κατά μέσο όρο εννέα ακόμη χρόνια, αλλά μόνο 5-6 από αυτά σε συνθήκες πλήρους αυτονομίας. Αυτό σημαίνει ότι κατά τα τελευταία χρόνια υπάρχει ο κίνδυνος να χαθεί κάποιος βαθμός αυτονομίας, εκτός εάν δράσουμε πρώτα με στοχευμένες στρατηγικές πρόληψης και τρόπους ζωής. Με τις σωστές επιλογές, όμως, αυτά τα χρόνια μπορούν να παραμείνουν μια περίοδος ανεξαρτησίας, δραστηριοποίησης, περιέργειας και ουσιαστικών σχέσεων.
👉 Διαβάστε επίσης: Πώς να βελτιώσετε τη μνήμη σας
Παροχή φροντίδας έναντι εργασίας: Μια ισορροπημένη επιλογή
Καθώς οι άνθρωποι ζουν περισσότερο, μπορεί, επίσης, να χρειάζονται περισσότερη βοήθεια. Εξ ου και η σημασία των φροντιστών: Μέλη της οικογένειας ή επαγγελματίες που υποστηρίζουν καθημερινά τους ηλικιωμένους. Στην Ευρώπη, περίπου το 80% της μακροχρόνιας φροντίδας εξακολουθεί να προσφέρεται από μέλη της οικογένειας χωρίς αμοιβή, κυρίως από παιδιά και συζύγους (ΟΟΣΑ, 2020 – Who Cares? Attracting and Retaining Care Workers for the Elderly). Μια επιλογή που απαιτεί ενέργεια και αφοσίωση, και η οποία υπογραμμίζει τη σημασία του προγραμματισμού, όχι μόνο για τον εαυτό μας, αλλά και για όσους μπορεί να κληθούν να βοηθήσουν, έτσι ώστε η φροντίδα να γίνει μια ισορροπημένη και κοινή εμπειρία, και όχι θυσία. Για να διασφαλιστεί αυτή η ισορροπία, η παροχή φροντίδας –μαζί με τους απαραίτητους πόρους και εργαλεία– θα πρέπει να προγραμματίζεται νωρίς, ώστε να υποστηρίζεται τόσο η ανεξαρτησία των ηλικιωμένων όσο και η ηρεμία των οικογενειών. Αυτό σημαίνει, επίσης, ότι πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο ρόλος των γυναικών. Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (2022) εκτιμά ότι πάνω από το 60% των οικογενειακών φροντιστών είναι γυναίκες, οι οποίες αναγκάζονται να αποσυρθούν από την επαγγελματική τους σταδιοδρομία και να εγκαταλείψουν την οικονομική τους ανεξαρτησία. Υπό αυτό το πρίσμα, η προνοητικότητα για τη μακροζωία μετατρέπεται σε πράξη αλληλεγγύης και ισορροπίας ανάμεσα στις γενιές.
Ζωή 2.0: Αξιοποιώντας στο έπακρο τα χρόνια της συνταξιοδότησης
Όταν επενδύεις στην πρόληψη, χτίζεις δύναμη και αντοχή για το μέλλον. Έρευνα από το Health at a Glance Europe 2022 του ΟΟΣΑ δείχνει ότι περίπου το 30% των χρόνιων νόσων που επηρεάζουν τα άτομα άνω των 65 ετών, θα μπορούσαν να καθυστερήσουν ή να μετριαστούν μέσω πιο υγιεινών τρόπων ζωής, προγραμμάτων προληπτικού ελέγχου και εξατομικευμένης φροντίδας. Υπό αυτή την έννοια, προγραμματισμός δεν σημαίνει μόνο επιλογή χρηματοοικονομικών μέσων, αλλά και υιοθέτηση τακτικών πρόληψης που καθιστούν δυνατή τη μακρόχρονη αλλά και καλύτερη ζωή. Η τεχνολογία και η καινοτομία διευρύνουν τις δυνατότητες. Οι πλατφόρμες τηλεϊατρικής, οι ψηφιακοί ιατρικοί έλεγχοι και τα εργαλεία παρακολούθησης στο σπίτι καθιστούν πλέον δυνατή την πρόληψη ή τη διαχείριση της εύθραυστης υγείας χωρίς να χάνεται η αυτονομία. Αλλά η τεχνολογία από μόνη της δεν αρκεί. Πρέπει να τη συνοδεύουν αλλαγές στην κουλτούρα και στις οικογενειακές αντιλήψεις, ώστε να ανοίξει ο διάλογος για θέματα που κάποτε αποφεύγαμε.
👉 Διαβάστε επίσης: Συμβουλές για υγεία & ευεξία στην τρίτη ηλικία τον χειμώνα
Μοιράζοντας το δώρο της μακροβιότητας
Σε αυτό το σενάριο, η πιο πολύτιμη κληρονομιά που μπορεί να μεταβιβάσει μια γενιά στην επόμενη δεν είναι μόνο υλική. Είναι η ικανότητα να αποφεύγουμε να αφήνουμε ανοιχτά ζητήματα, να αποφεύγουμε να μεταφέρουμε το συναισθηματικό και οικονομικό βάρος αποφάσεων που δεν πήραμε στους ώμους παιδιών και εγγονιών. Η προγραμματισμένη μακροβιότητα γίνεται έτσι μια πράξη ευθύνης, η οποία μετατρέπει τον χρόνο που κερδήθηκε, χάρη στην επιστήμη και την πρόοδο, σε ένα κεφάλαιο συλλογικής αξίας. Η πρόκληση είναι διπλή: κοινωνική και προσωπική. Να δούμε τον σχεδιασμό για τη μακροζωία όχι ως περιορισμό, αλλά ως βήμα για περισσότερη ανεξαρτησία, ευημερία και ποιότητα ζωής στο μέλλον. Πρόκειται για τη χάραξη μιας πορείας, η οποία σας επιτρέπει να ζήσετε τα χρόνια της συνταξιοδότησής σας με ψυχική ηρεμία και να αφήσετε στους αγαπημένους σας όχι μόνο περιουσιακά στοιχεία, αλλά πάνω απ’ όλα ελευθερία και σταθερότητα.
Γιατί, τελικά, αυτό που έχει σημασία δεν είναι απλώς να ζήσουμε περισσότερο, αλλά να ζήσουμε με τέτοιο τρόπο που η παρουσία μας να παραμένει φωτεινή, μια πηγή έμπνευσης, ανεξαρτησίας και χαράς. Μια ζωή γεμάτη φως και διάρκεια, που μετατρέπεται σε δώρο για όλους και αφήνει παρακαταθήκη υπευθυνότητας.
Η μακροζωία πρέπει να είναι αγαθό, όχι ανησυχία. Βρείτε την ιδανική ασφάλεια υγείας για εσάς και εξασφαλίστε ένα μέλλον ισορροπίας και φροντίδας για την οικογένειά σας.